interviste me Kico Mustaqin

Flet ish-ministri i Mbrojtjes Kiço Mustaqi për dy sistemet

“Varfëria dhe lufta e klasave dobësitë më të mëdha”

Kërkova depolitizimin e ushtrisë dhe s’ma pranoi Ramizi

Gilmana Bushati
Kiço Mustaqi, ish-ministri i Mbrojtjes dhe ish-shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Shqiptare, në intervistën e tij tregon se si nuk iu bind dy urdhërave të Ramiz Alisë, atëherë kryetari i Komitetit Qëndror të Partisë së Punës. Urdhëri i tij që nuk u zbatua, ishte grumbullimi në Tiranë i gjithë rezervistëve nga e gjithë Shqipëria për të përballuar situatën e krijuar në trazirat e e 1990 dhe 1991. Urdhëri i dytë që Kiço Mustaqi nuk ia zbatoi Ramizit ishte për të qëlluar mbi njerëzit e grumbulluar në sheshin “Skënderbej” ndërsa po rrëzohej monumenti i Enver Hoxhës. Mustaqi shpreh keqardhjen e tij, që në kohën kur Ramiz Alia ishte president dhe e majta kishte të gjitha pushtetit, u arrestuan të gjithë anëtarët e byrosë politike, për t’iu bërë gjyqi në kohën e demokracisë. Ish-ministri i Mbrojtjes, tashmë në pension tregon edhe për pikat e dobëta të shtetit socialist, që sipas tij ishin varfëria dhe lufta e klasave. Por ai tregon edhe për dobësitë e mëdha të shtetit aktual, që ai nuk e quan dot demokraci për shumë arsye, duke filluar që nga mosrespektimi i parimit bazë të një demokracie, që është prona. Sipas tij, nëse pronën do e ndante Partia e Punës, para fillimit të ndryshimeve në 1990, nuk do të ndodhte gjithë ajo masakër që ka ndodhur gjatë këtyre viteve.
Zoti Mustaqi, tani a ndjehni një njeri i lirë në një shtet demokratik?
Kam dëgjuar të thonë shpesh fjalët “kur hyri demokracia”, ose që shteti i sotëm cilësohet si “shtet demokratik”, por për mua s’ekziston shteti demokratik. Shteti është diktaturë, pasi ai drejton nën diktatin e ligjeve, madhësia e diktaturës matet me shkallë pastaj, 100 përqind, 80 përqind, pra më shumë apo më pak. Në socializëm, ligjet nuk ndryshoheshin kaq shpesh sa ç’ndryshohen tani, që tani bëhen sipas interesave të atij që ka pushtetin. Prandaj them që shteti gjithnjë është diktatorial, sepse ka diktatin përbrenda. Kështu që vendi ynë pas viteve 1990-1991 mund të quhet një vend me anarshi dje jo me demokraci. Arsyet janë të shumta; u dogj Shqipëri; u shitën të mirat materiale; u shkatërrua ushtria; me arsenalin e ushtrisë u vranë njerëz; ushtria u vodh u kthyen sërish në kohën e kënetave dhe mushkonjave.
Ku e bazoni mendimin tuaj se shteti ynë, nuk është një shtet demokratik?
Në Shqipëri nuk ekziston demokracia, pasi këtu veprohet sipas mendimit të individit. Shteti nuk ndëshkon njerëzit që duhen ndëshkuar, kështu që njerëzit bëjnë vetgjyqësi. Nuk mund t’i themi demokraci, kur si ligje na përmendin ende ligjet e Kanunit të Lekë Dukagjinit. Sa i takon vjedhjes si fenomen në Shqipëri, ky fenomen ka një ndryshim të madh nga e kaluara, pra para viteve 1990 me vjedhjet e tanishme. Ka vjedhje që bëhen me ligj dhe pa ligj pas ndryshimit të sistemit. Vjedhja me ligj është kur drejtuesit më të lartë të shtetit ose të Kuvendit, si orhani më i lartë vendimmarrës bën një ligj, me anë të të cilit paguan njerëzit, paguan deputetët e vet. Kur isha komandant korpusi isha njëkohësisht dhe deputet, por s’paguhesha për këtë të dytën. Një vjedhje tjetër me ligj janë edhe këshilltarët. Paguhen këshilltarë të jashtëm, ne atëherë nuk kishim këshilltarë, pasi kur në ministri ke drejtori të profilizuara, qoftë juridike, financiare, ekonomike, etj, s’ke nevojë të kesh këshilltarë të jashtëm. Pastaj është edhe Akademia e Shkencave ku ka kuadro të lartë, që mund të përdoren fare mirë për këshilltarë.
Unë vetë si ministër nuk kam pasur këshilltarë, as ministrat para meje nuk kanë pasur këshilltarë. Një gjë e tillë nuk më ngroh në këtë ndryshim sistemi. Një tjetër vjedhje me ligj është edhe kur Kuvendi miraton ligje të caktuara të nivelit kombëtar, ose të bazës së kapitalizmit, që bazë e tij, është prona private. Organi më i lartë miratoi 7501, që të vjedhë pronën. Pronën time dhe të babait sot nuk e gëzoj dot unë, por e ka marrë dhe e gëzon dikush tjetër. Kemi edhe vjedhje pa ligj; u pushtua i gjithë bregdeti që nga Velipoja deri në Sarandë, u pushtua Tirana, Durrësi nga të gjitha anët, që nga veriu deri në jug. Ata zonë tokat, pavarësisht se e kujt ishte prona. Tani për interesa të pushtetit ligjërohet kjo pronë. Po kujt ia jep pronën? Termi që prona është e shenjtë nuk është i vërtetë për këtu te ne, pasi ajo nuk qenka e shenjtë. Pse nuk zbatohen këto parime të kapitalizmit, pra që prona të shkojë te i zoti?
A ka ndryshime të tjera sistemi aktual me sistemin e kaluar?
Një ndryshim tjetër nga sistemi tjetër, është se në sistemi socialist për të gjithë kishte punë. Atëherë në fakt nuk preferohej sektori i ndërtimit apo dhe punët në komunale, madje ndonjë djalë apo vajzë që punonin në këtë sektor, rrezikonin që edhe të mbeteshin edhe pa martuar. Të gjitha të ardhurat e kombit, aq sa ishin, shpërndaheshin në mënyrë të barabartë. Sot ekziston papunësi e madhe, thonë për qindra mijëra të papunë, shifra që i përmendin fare lehtë politikanët tanë, por ajo duhet të konceptohet krejt ndryshe. Duhet të konceptohet si vdekje, pasi ngaqë nuk ka me se të jetojë ai detyrohet të vjedhë, të vrasë. Ndërsa puna është jetë, sepse shpërblehet dhe siguron të ardhmen për të jetuar. Flas për shtresën e ulët dhe për biznesin e vogël. S’e konceptoj dot si liri që të shaj kryeministrin, jam i lirë ta bëj këtë, por jam i papunë, a fitoj dot gjë që të shaj kryeministrin, jo, atëherë pse. Kjo nuk është liri, por shthurje e sistemit, është një prapambetje shekullore. Por s’e quaj demokratike as përdorimin e ofendimit, ose ta shfrytëzoj lirinë time për të ofenduar, sepse një gjë e tillë s’më sjell asgjë, veç shthurjes dhe keqedukimit të rinisë. Pas ndryshimit të sistemit, nga socializëm në kapitalizëm Shqipëria nuk trashëgoi korrupsionin. S’lamë trashëgim këtij pushteti kriminalitetin. Tani krimet janë bërë si një normë ligjore, vriten deputetë, përfaqësues të pushtetit vendor, përfaqësues të biznesit dhe nuk gjenden autorët. Kjo ndodh vetëm në rastet kur në vend të pushtetit drejtësinë e vendos vetgjyqësia. Kemi edhe krim shtetëror. S’gjenden vrasësit e biznesmenit Remzi Hoxha, njëri prej tyre gjendet në Angli, nëse është shtet ligjor dhe demokratik pse nuk e sjellin. Kriminaliteti është gjithnjë në rritje, dhe sot dëgjon lajme nga më të ndryshme, babai vrau djalin, djali babain, vëllau vëllanë për çështje pronash, gjërat të cilat ne nuk i kishim. E dorëzuam pushtetit pa drogë, tani është bërë e udhës që të mbillet gjithandej. S’e imagjinoja kurrë që do të mbillej në Shqipëri.
Meqë na radhitët këto të mirat, po dobësitë e atij sistemi cilat ishin?
Nëse duan ta kritikojnë atë sistem duhet ta kritikojnë për varfërinë. Kishte të ardhura të ulta dhe vitet e fundit u bë edhe me e rëndë gjendja, pasi ishim shkëputur nga fuqitë e mëdha, Bashkimi Sovjetik dhe Kina dhe me fenerin tonë nuk ndriçohej as Europa dhe as ne vetë. Lufta e klasave ishte dobësi e madhe tek ne. Dobësi e cila mund të themi shkatërroi familje të tëra, edhe vëllanë edhe motrën të atyre që u përjashtuan nga partia, arratiseshin, ose kishin gruan ruse, ose gaboi politikisht, sipas ligjeve të kohës. S’ishte e arsyeshme as që të dënoheshin me burg pjestarët e familjes, as që këto dënime të shtriheshin te nipërit dhe mbesat. Ishte pikërisht kjo luftë klasash, që neve na bindën që sistemi duhesh ndryshuar. Meqenëse kam qenë ushtarak, e gjithë ushtria ishte e bindur për ndryshimet që duhet të bëheshin. Prandaj edhe nuk ndërhyri ushtria kur merrte urdhëra nga Ramiz Alia për t’u futur mes demonstruesve me forcën ushtarake.
Por shkolla “Skënderbeg” filloi nga protestat dhe antimitingjet?
Ata u provokuan, por asnjëri nuk doli nga shkolla, asnjëri nuk qëlloi që atje.
Por Ramiz Alia në intervista si dhe në librin e tij “Jeta ime” tregon një realitet tjetër për këto ngjarje?
Ramiz Alia nuk duhet të dalë tani e të thotë se e shpëtoi Shqipërinë nga lufta civile, sepse ai e kërkoi këtë luftë, duke dhënë urdhëra për të ndërhyrë ushtarakisht ndaj njerëzve. Ai nuk justifikohet me ato që ka shkruar, pasi nuk është e vërtetë, por një gënjeshtër e madhe. Madje në kohën kur u ndryshua sistemi ushtarakët kërkuan depolitizimin dhe departizimin e ushtrisë. Këtë dokument, si studim të ushtrisë, ia dërgova Ramiz Alisë, por ai s’e pranoi. Ishin këto arsye që e kuptuam se nuk duhej ndërhyrë me forcë ushtarake në mesin e turmave. Dhe ushtria m’u bind mua 100 përqind. Ramiz Alia mban përgjegjësi, sepse Shqipëria sot e kësaj dite vuan nga mungesa e ndryshimit të sistemit në një kohë tjetër, pra para 1990. Nëse prona do të ndahej kur e kishim ne pushtetin, s’do të ndodhte masakra ndaj saj.
Paskeni pasur një qëndrim të ndryshëm me Ramiz Alinë që atëherë që qenka trashëguar deri më tani. Pse zoti Mustaqi?
Mua më vjen keq që Ramiz Alia në vitin 1991, që ishte president, në Kuvend Partia Socialiste kishte shumicën dërrmuese, kishte qeverinë, kishte në dorë organet e drejtësisë, pra pikërisht kur kishte gjithë këto gjëra në dorë, ai arrestoi të gjithë byronë politike. Futi në burg Nexhmije Hoxhën, Hekuran Isain dhe pjestarët e tjerë të kësaj byroje, edhe pse gjyqi i tyre u bë në kohën e Berishës. Në një bisedë që kam patur me Azem Hajdarin, kur ishim të dy deputetë të Kuvendit i thashë se “Ju e futët në burg, por Hekuran Isai mund të të vriste kur ti thërrisje në Qytet Studenti Hekuran-Sllobodan, apo Enver-Hitler”. Dhe ai m’u përgjigj “Jo, s’e futëm ne në burg, ju keni presidentin, por ne do u bëjmë gjyqin”. Kjo atëherë m’u duk si marrëveshje mes palëve, pra që socialistët t’i arrestonin dhe demokratët t’u bënin gjyqin dhe t’i dënonin për kafetë. Kur dolën në fillim në protesta Sali Berisha, Neritan Ceka, Azem Hajdari, dhe të tjerë, apo edhe kur dilnin jashtë shteti, të gjithë kishin të veshur pardesy të bardhë. Kjo ishte një veshje e cila të dallohej nga Sigurimi i Shtetit dhe të mos ngacmoheshin kur jepeshin urdhëra që t’i hynim demonstruesve, kur dihet që këta demonstrues i fuste vetë Ramiz Alia.