Tre lista të ndryshme për të vrarët e 4 shkurtit 1944
Asnjëra shoqatë antifashiste nuk ka 86 emra
Dokumentet shtetërore flasin për 14 të vrarë
Gilmana Bushati
Organizata për Dëshmorët e Tiranës na mundëson listën e saj për të vrarët e 4 shkurtit 1944. Në këtë listë të saj, e cila është bërë publike në shkurt të këtij viti, me rastin e 67 vjetorit të kësaj masakre, numërohen vetëm 42 emra personash të vrarë në këtë datë dhe jo 84 persona, që pretendohet të jenë vrarë nga nazi-ballistët, siç pretendon kjo organizatë. Në botimin e periodikut të Organizatës Kombëtare për Dëshmorët e LANÇ-it dhe Dëshmorët e tjerë të Atdheut, që titullohet “Pavdekësia” gjenden të publikuara emrat e 42 personave të pushkatuar.
Por një numër i tillë nuk përkon me emrat që publikoi po në shkurt të këtij viti gazeta e përjavshme “Kushtrim Brezash” që është organ i Organizates së Veteranëve të LANÇ të Popullit Shqiptar. Në shkrimin e titulluar “Nga Borova e Parë,
Në "Borovën" e Dytë”, të shkruar nga Kristaq Laka, numërohen 29 persona të vrarë më 4 shkurt, mes të cilëve janë dy italianë dhe një malazez. Këto tre të fundit nuk figurojnë në listën që zotëron Organizata Kombëtare për Dëshmorët e LANÇ-it dhe Dëshmorët e tjerë të Atdheut. Edhe pse në këtë botim të veteranëve të luftës bëhet një historik për masakrën e 4 shkurtit 1944, asnjë prej organeve nuk disponon emrat e plotë të 84 personave të vrarë, siç edhe pretendohet nga të gjitha organizatat e Luftës Nacional-Çlirimtare. Madje në shkrimin e Kristaq Lakës, në fund të listës, përmendet se përveç listës që ai boton, janë edhe 54 të tjerë, por asnjëri me emër dhe mbiemër.
Në botimin e tretë, shoqatat antifashiste, në një promemorie të vitit 2009, dërguar Këshillit Bashkiak të kohës, botuar kjo në “Gazetën Ndryshe”, lista dërguar këtij këshilli numëron vetëm 30 të vrarë, por sërish nuk janë 84 të vrarë. Në fakt lista e kësaj promemorieje përkon me listën e botuar në gazetën “Kushtrim Brezash” pasi në të janë të shënuar italiani, malazezi dhe hebreu i vrarë me këtë datë. Në këtë promemorie i kërkojnë Këshillit Bashkiak të Tiranës, që t’u ngrihet një monument viktimave të kësaj masakre, pasi nëse e ka Osman Kazazi një monument, atëherë duhet ta kenë edhe viktimat e tij. Këto shoqata antifashiste njohin si përgjegjës për 4 shkurtin kryeministrin Rexhep Mitrovicën, ministrin e Brendshëm Xhafer Devën, komandatin e përgjithshëm të Xhandarmërisë Hysni Demën, komandantin e forcave të Ballit Kombëtar Kadri Cakranin, ish-prefektin e Tiranës Qazim Mulleti, si edhe disa eksponentë të organizatës tradhtare “Balli Kombëtar”.
Dokumentet
Më 29 nëntor, “Gazeta Shqiptare” botoi në faqet e saj 6 dokumente, që ishin proçes-verbalet e mbajtura nga Prokuroria e Shtetit e vitit 1944, pikërisht për vrasjet e 4 shkurtit. Në këto proces-verbale mësojmë se në natën 3 dhe 4 nëntor janë vrarë 14 persona, prej të cilëve 12 u identifikuan nga autoritetet e kohës, ndërsa dy mbetën të paidentifikuara, gjithnjë mbi bazën e atyre dokumenteve që u publikuan. Kishte dhe persona të tjerë, si Fadil Rada, apo ndonjë familjar tjetër, që nuk i gjeti dot kufomat. Madje, në bazë të dokumentet që disponojmë, autoritetet shtetërore kanë gërmuar në vendin ku familjarët e viktimave mendonin se ishin varrosur të afërmit e tyre. Nga gërmimet, që i kishin bërë punëtorët italianë, që punonin për llogari të gjermanëve, janë gjetur vetëm vëllezërit Huta dhe asnjë tjetër. Sipas dokumentacionit zyrtar, janë vrarë vetëm 14 veta, që janë të dokumentuara dhe mes tyre gjendet dhe italiani, por jo malazezi apo dhe hebreu, që jepet në listat e shoqatave antifashiste. Dokumentet që u publikuan i takojnë datës 5/6 shkurt 1944, ndërsa tjetri është i datës 16 shkurt 1944, që është mbajtur pikërisht për ngjarjet e 4 shkurtit. Për ngjarjen e 4 shkurtit ka dhe dëshmitë e personave që janë marrë në pyetje nga autoritetet shtetërore.
Debati
Debati që u hap për Xhafer Devën, ish-ministër i Brendshëm në qeverinë e regjencës së 1944, nga studiuesi Arben Puto, që u pasua nga studiuesit e tjerë si Nexhmedin Spahiu, Idriz Lamaj dhe Nue Oroshi, u shndërrua më pas në një debat për numrin e vërtetë të të vrarëve të kësaj date, që komunistët e kanë konsideruar dhe përkujtuar si masakra e 4 shkurtit. Shoqatat antifashiste dhe shoqatat e veteranëve, por edhe studiuesi i njohur Arben Puto, përmendin numrin 86 të të vrarëve në këtë ditë, por emrat që disponojnë shoqatat e mësipërme mezi shkojnë te numri 42, apo që listat e tyre nuk përkojnë me njëra-tjetrën. Që prej 67 vitesh asnjë studiues apo historian nuk ka publikuar një provë të qartë me emrat e 86 personave të vrarë. Pra cila është e vërteta e kësaj masakre? Nëse zoti Puto pretendon se “janë numëruar viktimat” dhe se ka “dëshmitarë të kohës që tregojnë se janë 86”, atëherë pse nuk gjenden emrat. Kjo ngjarje nuk u arrit të zbardhej as në kohën e komunizmit, duke lënë kështu një pikëpyetje të madhe për numrin e të vrarëve të 4 shkurtit 1944. Në rrugët e Tiranës mund të hasesh me emrat e rrugëve si “Vëllezërit Huta”, apo “Dëshmorët e 4 shkurtit” ku ka selinë Komiteti i Veteranëve, por edhe Partia Socialiste, por nuk ka një momument për këtë ngjarje, ku të jenë të shkruara saktë numri i të vrarëve.
Listat
Organizatës Kombëtare për Dëshmorët e LANÇ-it
Gazeta Pavdekësia (shkurt 2011)
1.Ali Selim Visha
2.Bihane M. Kenga
3.Evgjeni Andreja Ciko
4.Fadil Shaban Rada
5.Feim Hysen Pajana
6.Gjergj A. Frashëri
7.Gjergj Faik Legisi
8.Hava Xhafer Meça
9.Haki Shaban Huta
10.Harito Dh. Harito
11.Hasan Rezhep Çeliku
12.Inajete Jupe Dumi
13.Islam Beqir Halla
14.Kurt Osmen Huta
15.Maliq Shaban Huta
16.Mihal Jani Koça
17.Mina P. Thomai
18.Mitro M. Thanasi
19.Naife Islam Çaushi
20.Nife Islam Sula
21.Nervo Selim Berdaj
22.Osmen Rakip Boriçi
23.Osmen H. Muhaxhixhi
24.Petro Dhosi Prifti
25.Raime M. Kenga
26.Rakibe H. Dervishi
27.Ramiz Barjam Sula
28.Ramiz Hamza Treni
29.Sitki Haredin Çiço
30.Skender A. Kosturi
31.Sokrat Sotir Tako
32.Sulejmen S. Vrapi
33.Shyqyri xhemal Gërblleshi
34.Todi Naum Shkurti
35.Trajan S.Pekmezi
36.Trëndafile Çobo Hasanaliaj
37.Vasil Naum Muzina
38.Vangjel Ndoni Capo
39.Viktor H. Gjokoreci
40.Vait Murat Shima
41.Xhemal Selim Misku
42.Xhemal Av. Sojlli
Organizata e Veteranëve të LANÇ të Popullit Shqiptar
Gazeta Kushtrim Brezash (5 shkurt 2011)
Të pushkatuarit e 4 Shkurtit
1.Haki Huta
2.Maliq Huta
3.Vasil Muzena
4.Xhemal Sajli
5.Mihal Koca
6.Fadil Rada
7.Asllan Celiku
8.Sokrat Tako
9.Petro Prifti
10.Osman Boriçi
11.Ramiz Tresi
12.Gjergj Legisi
13.Ali Visha
14.Mina Thomai
15.Sulejman Vrapi
16.Vangjel Capo
17.Harito Harito
18.Todi Shkurti
19.Ismail Alla
20.Enrulla Kora
21.Dr. Stefan Pano
22.Dhimitër Thomai
23.Shyqyri Greblleshi
24.Fiqiri Greblleshi
25.Sitki Ciço
26.Gjergj Marangozi (malazez)
27.Vincenso Apoli
28.Razgoner Rovasi
29.David Hohe izraelit
dhe 54 të tjerë.
Organizata Kombëtare e Dëshmorëve të Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare (LANC)
Organizata Kombëtare e Veteranëve të Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare
Organizata Kombëtare e Invalidëve të Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare (2009)
1. Ramiz Treni
2. Sitki Çiço
3. Xhemal Sojli
4. Harito Harito
5. Dr. Stefan Pano
6. Fadil Rada
7. Mali Huta
8. Sulejman Vrapi
9. Haki Huta
10. Gjergj Legisi
11. Islam Alla
12. Fiqiri Gërblleshi
13. Ali Visha
14. Viçenca Apoli
15. Raxhioner Ravesi
16. Gjergj Marangozi
17. David Kohe
18. Mina Thome
19. Vangjel Capo
20. Vasil Muzina
21. Petro Prifti
22. Sokrat Tako
23. Mihal Koço
24. Dhimitër Toma
25. Emrullah Korja
26. Todi Shkurti
27. Osman Boriçi
28. Kurt Uka
29. Lake Kolonja
30. Hasan Çeliku
Prokuroria e Shtetit 1944
1.Vangjel Capo
2.Todi Shkurti
3.Hasan Rexhep Çeliku
4.Sokrat Vangjel Tako
5.Mihal Jani Koço
6.Vinçenzo Apel,
7.Reveni Ludovico Carlo
8.Gjergji Legjizi
9.Xhemal Sojlin
10.Haki Huta
11.Maliq Huta
12.Ali Selim Ferra
Dy kufomat mbeten dy të pa identifikuara
No comments:
Post a Comment